«Երաժշտությունն ինձ համար աշխատանք չէ, եղելության ձև է»

Հարցազրույց Արամ ՂԱՐԱԲԵԿՅԱՆԻ հետ, որ տպագրվել է «Մենք, դուք, նրանք» թերթում 2008 թվականին:

Հայաստանի պետական կամերային նվագախումբը շուտով հայ երաժշտասերներին կներկայանա երեք համերգային ծրագրով` Կամերային երաժշտության տան դահլիճում, Հայաստանի ազգային պատկերասրահի Որմնանկարների սրահում եւ Ա. Խաչատրայի անվան համերգասրահում: Ստեղծագործական աշխատանքով ծանրաբեռնվածությունը չխանգարեց, որպեսզի նվագախմբի գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր, ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործիչ Արամ Ղարաբեկյանը հանդիպի մեզ հետ և բարեհաճորեն պատասխանի մեր հարցերին:

-Մաեստրո, Դուք տասը տարուց ավելի ղեկավարում եք Հայաստանի պետական կամերային նվագախումբը: Դրանից առաջ ուսանել և աշխատել եք աշխարհի տարբեր հատվածներում` Իրանում, ԱՄՆ-ում, Եվրոպայում: Հայաստան գալով` բերեցիք մեզ` հայաստանցի ունկնդիրներիս համար բոլորովին նոր, թարմ շունչ դասական երաժշտության մատուցման ոլորտում: Ինքներդ ինչպե՞ս կարողացաք հարմարվել ստեղծագործական նոր միջավայրին:
-Առաջին անգամ եկա Հայաստան 1992 թվին: Մինչ այդ չէի եղել այստեղ: Ինչպես որ սփյուռքում ծնված, մեծացած յուրաքանչյուր հայի համար` առաջին այցելությունը շատ մեծ իրադարձություն էր: Սփյուռքում ապրող հայի համար Հայաստանը, հայը շատ բարձր իդեալներ են: Երբ գալիս ես այստեղ, նախ այդ կուռքերն են կոտրվում, որը շատ բարդ պրոցես է: Շոշափում ես իրականությունը և այնպիսի բաներ ես զգում տեսնում, ապրում, մի այնպիսի արտառոց իրավիճակում ես հայտնվում` թե’ ֆիզիկապես, թե’ հոգեպես, որ դժվարանում ես այդ բոլորն ի մի բերել: Երբ 1997-ին արդեն եկա` ապրելու Հայաստանում և ղեկավարելու Կամերային նվագախումբը, ինչ-որ չափով ծանոթ էի Հայաստանի երաժշտական կյանքին: Քանի որ շատ տարբեր երկրներում, շատ տարբեր մշակութային միջավայրերում եմ աշխատել, ինձ մոտ արդեն կար այն բնազդը, որ կարող եմ գնալ ցանկացած տեղ և զբաղվել իմ աշխատանքով: Հիմա էլ, երբ նվագախմբի հետ փորձ ենք անում, միշտ երաժիշտներին ասում եմ` պատկերացրեք, որ մենք այս փորձն անում ենք ոչ թե Երևանում, այլ համաշխարհային ամենաբարձր չափանիշներին համապատասխանող մի վայրում. աշխատե’ք այդ մոտեցումով: Գալով Հայաստան` իմ հայրենիք` փորձել եմ հուզականությունը թողնել մի կողմ, և դա ինձ մեծապես օգնել է: Բայց շատ բարդ է, որ հետո տարբեր պատրվակներ են առաջանում` արդարացված ու չարդարացված, որոնք խանգարում են ստեղծագործել: Դու պիտի կարողանաս մի ներքին հոգեբանական դիսցիպլինով, մեդիտացիայի սկզբունքով քեզ անջատել ամեն ինչից ու տրվել քո գործին, տվյալ դեպքում` երաժշտությանը:
-Մեր պորբլեմատիկ իրականությունը շա՞տ է խանգարում անել այդ:
-Բնական է, որ խանգարում է: Ինչ-որ տեղ դա իր դերակատարությունն ունի: Ու ես ոչ թե անտեսում եմ, չեմ ուզում իրականությունը տեսնել, այլ մտածում եմ, որ պետք է այդ երկուսի միջև գտնել հավասարակշռության եզրեր, որովհետև պրոբլեմ ասվածը վերջ չունի աշխարհում: Մեկն այնքան շատ պրոբլեմ ունի, որ չգիտի ինչպես դրանցից ազատվի, մեկ ուրիշն էլ այնքան անհոգ է, որ չգիտի` ինչպես իր համար պրոբլեմ ստեղծի: Այնպես որ, պրոբլեմը վերջ չունի:
-Կամերային նվագախմբի կազմում ընդգրկվելու համար, բացի մասնագիտական բարձր որակներից, ի՞նչ հատկանիշներով պիտի օժտված լինի մարդը, որպեսզի ձեր միջև կայանա փոխըմբռնում, գոյանա ստեղծագործական աշխատանքին նպաստող առողջ մթնոլորտ:
-Կարելի է լինել վիրտուոզ կատարող, բայց անկառավարելի հոգի: Նվագախումբը մի ընդհանրական երևույթ է, շատ գեղեցիկ մի սիմբիոզ, որում պիտի լինեն անհատականություններ` օժտված երաժշտական բոլոր անհրաժեշտ տվյալներով, շնորհքով, տաղանդով, բայց միևնույն ժամանակ դիրիժորի միջոցով այս բոլոր անհատականությունները պիտի համադրվեն ու դառնան մի ամբողջական, մի նոր միավոր: Բնականաբար, որևէ աշխատանքի, հատկապես նվագախմբի հետ աշխատանքի դեպքում հաջողությունների հասնելու համար տարիներ են հարկավոր: Կա հղկվելու, միմյանց հետ մերվելու մի երկար գործընթաց: Օրինակ` երբ դուք տրամադրված եք մի հոյակապ ճաշատեսակ պատրաստել, երբ գնել եք բոլոր բաղադրիչները, կտրատել եք, համեմունքները լցրել, դա դեռ չի նշանակում, որ հինգ րոպեից այն կարելի է ուտել: Որոշակի ժամանակահատված պիտի անցնի, մինչև այդ բաղադրիչները եփվեն, և ճաշը պատրաստվի: Նույնն էլ նվագախմբի դեպքում է: Այն ունի իր ներքին ժամանակը: Եթե ամեն ինչ ճիշտ է արվել, մնում է համբերատար սպասել, որ այն հասունանա և դառնա ամբողջական միավոր:
-Համերգային ծրագիր կազմելիս ի՞նչ գործոններով եք առաջնորդվում (դահլիճի ակուստիկա, երաժիշտների կատարողական վարպետություն, միջավայր, ունկնդրի ճաշակ, ներքին տրամադրվածություն…):
-Շատ հանգամանքներով է պայմանավորվում ծրագիրը` նայած թե ինչ նպատակի է ծառայում տվյալ համերգը: Երբեմն լինում է մի գլխավոր թեմա կամ ստեղծագործություն, որի շուրջ հավաքվում է ամբողջ համերգը: Երբեմն լինում է գաղափար, որը վճռում է ծրագրի բովանդակությունը: Ամենալավ օրինակը բերեմ. Ինչպե՞ս կկազմեք ծաղկեփունջ: Ոչ միշտ` նույն ձևով: Յուրաքանչյուր համերգ ունի իր ներքին հոգեբանական թեմատիկան: Շատ կարևոր է ստեղծագործությունների ընտրությունը: Եվ ընդհանրապես, առաջին լռությունից մինչև վերջին լռություն, այսինքն` համերգային ծրագրի մեկնարկին նախորդած լռության մեկ վայրկյանի և վերջին նոտայից մինչև ծափահարությունները եղած լռության մեկ վայրկայնի արանքում մի որակական, հոգեկան հարթություն պիտի փոխված լինի: Եթե չի փոխվել, ուրեմն ինչ-որ բան այնպես չէ:
-Ստեփանակերտում Կամերային նվագախմբի համերգը խոշոր մշակութային իրադարձություն էր: Տարբերությունը մե՞ծ էր Ստեփանակերտի հանդիսատեսի և աշխարհի առաջնակարգ դահլիճներում Ձեզ ունկնդրած հանդիսատեսի հետ փոխշփման պարագաներում:
-Նախ կցանկանայի ընդգծել մարդկային գործոնը: Առաջին անգամ մեկ բեմի վրա համախմբվեցին Արցախի և Հայաստանի երաժիշտները: Կարծես` մենք հավաքվել էինք տոնելու այդ միաձուլումը: Դա գիտե՞ք ինչ մեծ էներգիա է: Անբացատրելի, շատ ուժեղ էներգիա է: Դա հոյակապ է` անկախ այն բանից, թե ինչ ստեղծագործություն ես նվագում` Մոցարտ, Տիգրանյան, թե մեկ այլ բան: Այդ համերգը շատ բան տվեց անձամբ ինձ: Բնականաբար, առաջին քայլն էր, որ դարձավ առաջին բանալին, խորհրդանիշը, ցույց տվեց, որ մենք կարող ենք միասնական լինել, միմյանց հետ լինել, միասին ապրել: Ծրագրված է ունենալ ամենամյա արցախյան փառատոն, որին կմասնակցեն երաժիշտներ և երաժշտական կոլեկտիվներ ոչ միայն Հայաստանից, այլև արտասահմանից: Այսինքն` այդ ծրագիրը շատ հետաքրքիր զարգացում պիտի ապրի:
-Դասական երաժշտությունը Ձեզ համար աշխատանք է: Լինո՞ւմ այնպես, որ դժվար աշխատանքային օրվանից հետո շատերիս նման Դուք էլ հանգստանաք հենց դասական երաժշտություն լսելով:
-Երաժշտությունն ինձ համար աշխատանք չէ, եղելության ձև է: Հետևաբար, երաժշտությունից չէ, որ հոգնում եմ, այլ երաժշտության համար պայմաններ ստեղծելուց եմ հոգնում: Դրանք լրիվ տարբեր բաներ են: Մեկը արվեստ է, մյուսը ընդհանրապես արվեստի հետ կապ չունի: Հետևաբար, լիցքաթափվելու համար էլ դիմում եմ երաժշտությանը: Նախընտրում եմ երաժշտությունը լսել կենդանի: Ձայնագրություններ շատ քիչ եմ լսում, որովհետև ձայնագրություններն այն էլեկտրական ուժը չունեն:
-2007 թվականը Ձեզ համար պարգևատրումներով հարուստ տարի էր: Արժանացաք ՀՀ մշակույթի վաստակավոր գործչի կոչման, Ստեփանակերտի համերգը համարվեց դասական երաժշտության ասպարեզում տարվա լավագույն նախագիծ: Դուք մարդկային ո՞ր տեսակին եք պատկանում. պարգևները առիթ են մի փոքր շունչ առնելու և վաստակած հանգստի՞, թե՞ Խթան` նոր ստեղծագործական որոնումների համար:
-Անշուշտ, պիտի ասեմ, որ գնահատվելը հաճելի բան է: Բայց հստակեցնեմ` ոչինչ չի արվում հատկապես գնահատականի համար: Հետևաբար, երբեք չկա շունչ քաշելու, հանգստանալու նպատակ: Ինձ համար միշտ կարևոր է, թե ինչ խնդիրներ են դրված իմ առջև: Ինքս եմ միշտ իմ ամենախիստ և անզիջում քննադատը: Անցյալով ապրելն ամենահեշտ բանն է: Այսօր եթե ես պատմեմ, թե որ բեմերի վրա եմ եղել, ովքեր են ինձ լսել ու ծափահարել, ինչ դիպլոմների և շքանշանների եմ արժանացել, դա, անշուշտ, լավ է: Բայց ամենից կարևորն այն է, թե այս պահին ես ով եմ և ինչ եմ անում: Եթե բոլոր հաջողություններից հետո վայրեջք եմ կատարում, այդ բոլորը արժեզրկվում են: Այնինչ դրանք պիտի պատճառ լինեն, որ կարողանաս ավելի բարձրանալ ու մշտապես բարձրացնել քո նշաձողը` որպես երաժիշտ, որպես արվեստագետ, որպես մարդ:

Հարցազրույցը` Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»

Մեկնաբանություններ